न्हूदँया हसना
शरद कसाः
साभार: सन्ध्या टाइम्स, ने.सं. ११३६ कछलाथ्व १ (वि.सं. २०७२ कार्तिक २६ विहीवाः)
"नेपालभाषाया हे ज्याय् बहनी ज्याझ्वः न्ह्याकाच्वंम्ह छम्ह स्वलाया निंतिं पिहां वनेमाल । लिहां वये धुंकाः ज्याझ्वः न्ह्याकेत प्रशासनं पंगः थन । याकःचिया कुतलं ज्या ताःमलायेवं राजनीतिक संयन्त्रया पासापिंसं छुं याइ ला धकाः आश याःगु नं फिइ लः तयेथें जक जुल । नेवाः जागरण मञ्च, संयुक्त संघर्ष समितिया खँ नं औपचारिकताय् जक लिकुन ।"
थ्व देशय् भिनी मखुत । देय् भिनेत जनता सचेत जुयाः न्ह्यानाच्वनेमाः । देयया दकलय् सचेत धयातःपिं नेवाःत थ्व इलय् अबु दालाय् मदु धयाथें जुयाच्वंगु दु । नेवाःतय्सं थःपिनिगु अधिकारया निंतिं ल्वाये हे मफयावन । हाले हे मफयावन । थ्व इलय् थें नेवाःत कमजोर जूगु सायद, मेबलय् मदुथें च्वं । अथे जुयाः देय्या मू कानून संविधान घोषणा जुलं नं नेवाःत ख्वये ला न्हिले ला जुइमाःगु अवस्था वयाबिल । नेवाःतय्गु कर्मय् नकिं तायेधुंकाः बल्ल होश वल । अले काचाकाचा त्वाःत्वालय् ‘नेवाः स्वायत्त राज्य’ या बोर्ड यखाये हल । न्हिलेगु ला, ख्वयेगु ला ? थ्व ला आलुब्वय् वनेमाःथाय् भुतिब्वय् वनेगु थेंजाःगु ज्या जकं जुल ।
देय्या तराई, मधेशय् मि च्यानाच्वन, स्वनिगःया नेवाःत दनामवः धकाः नं बय्बय् जुयाच्वन । नेवाःतय्सं दुःख सिउगु हे मगाःनि । नेवाःतय्त ला ‘आया आया’ धायेक मुइके मानि । अले जक न्ह्यलं चाइ । २०७२, वैशाख १२ य् तःभखाय् ब्वयाः गुलि मनूत सित । गुलि मनूत घाःपाः जुल । स्वनिगःया मू मू सम्पदात ध्वस्त जुल । गुलिसिया छेँ दुन, चर्के जुल । दुनीथें च्वंगु, धेधेचूगु छेँय् तू नकाः भलसा बीमाल । सकसियां मन ख्वः । अय् याये, थय् याये मसियाच्वन । न्हनावंगु सम्पदा, छेँ आदिया पुनर्निर्माण गुकथं यायेगु धइगुली स्वयां नं नेवाःतय् चिउताः धइगु गुंलां स्वयम्भूइ बाजं थायेगु कि मथायेगु ? यंलां कुमारी खः गुकथं सालेगु ? थज्याःगु खँय् जक तक्यनाः थःगु जिन्दगी फुकाच्वंपिं नेवाःत अधिकारया खँय् छाय् दनावइ ?
नेवाःतय् दकलय सशक्तगु संगठनमध्ये छगू ‘नेपालभाषा मंकाः खलः’ खः । तर तर थ्व थौं अस्तित्वय् दु ला, मदु ला व मेगु हे खँ जुल । थ्व खः ला कमजोर जुयाः फुनाच्वंगुलिं हे नेवाःत नं कमजोर जुयाः फुनावंगु खः । छगू इलय् मंकाः खलः धायेवं राज्यया सत्तासीन मेचय् च्वनाच्वंपिंतकं थर्कमान । थ्व खलःयात मदयेक छ्वयेत सरकारीस्तरंनिसें थीथी पार्टीया षड्यन्त्र व चलखेल गुलि जुल व थःगु थासय्
हे दु । तर थुकियात ध्वस्त यायेगुली स्वयं नेवाःत नं म्हो जिम्मेवार मजू । छगू ला थुकिया नेतृत्व वर्ग हे थःथःगु स्वार्थं ग्रस्तपिं जुयाच्वन । थुमिके निःस्वार्थ भावना धइगु हे मदु खनिं । संगठन दुने मतभेद दइ । उकियात संगठन दुनें हे ज्यंका छ्वयेमाःगु खः । थज्याःगु कुतः यायेगु स्वयां नं मेगु संगठन निर्माण यायेगुली नेवाः नेतात ब्वाँय् जुल । लिच्वःकथं नेवाःगुथि, नेपालभाषा प्रजातान्त्रिक संघ, नेवाः राष्ट्रिय आन्दोलन, नेवाः देय् दबू आदि आदि संगठनया जन्म जुल । थौं थ्व फुक्क संगठनया हालत छु जुयाच्वन झीगु न्ह्यःने कथिं दायाः चातुवानाच्वंगु दु ।
नेवाःतय् छगू हे संगठन बमलाःसा नेवाःत बल्लाइगु गुकथं ? थौं अपवादकथं छगू निगू साहित्यिक संस्थाय् जक न्हूधाः जुयाः न्हूगु ज्यासना पुचः गठन जुयाच्वन । मेगु खलः, पुचःया अवस्था स्वयेगु खःसा व हे मुलु व हे सुका । नेपालभाषा मंकाः खलकंनिसें न्हूधाः याये मफुगु ल्वचं थौं नेवाः देय् दबूयाततकं थियाच्वंगु दु । अझ न्हिले पी मफइगु खँ ला देय् दबू याकनं न्हूधाः यायेमाल धकाः छगू दबाब समूह नीस्वनाः उकिया नायः जुयाच्वंम्हेसिगु संस्था नेपाल लिपि गुथिया न्हूधाः मजूगु हे थौं झिंप्यदँ दयेधुंकल । आः धयादिसँ, थज्याःगु तालं नेवाःत दनावइ लाकि द्यनाछ्वइ ? नेवाःतय्गु थज्याःगु अवस्था जूगुलिं हे आः धमाधम मेमेगु जातितय्सं हेपे याना हयाच्वंगु खः । हिस्याना हयाच्वंगु खः । नेवाःतय्सं थ्व खँ थुइकेगु गबलय् ?
थौं मेमेगु जातिया संघ, संगठन गुलि न्ह्याः वनेधुंकल । गनं गन थ्यनेधुंकल । म्हिगः उमिसं नेवाःतय्गु हे सांगठनिक प्रक्रिया स्वयाः थःपिं न्ह्याः वये सयेकूगु मखु ला ? उपिं न्ह्याः वःगु न्ह्याः वनंतुं जुल । नेवाःत गन खः अन हे थानाच्वन । थनच्वंगु सुपः अनतक हे चीके फुगु मखुनि । उमिसं राज्यया हरेक ख्यलय् थःपिनिगु अधिकार काकां यंकाच्वन । थःगु ल्हाः द्यःने लाका यंकाच्वन । नेवाःत लातां केरा स्वःथें जक स्वयाच्वन । उपिं ला अझं मोहनिया स्याक्वत्याक्व गबलय् यायेगु ? चालं गबलय् यायेगु धकाः
थःथःपिनिगु छ्यं ल्वाकाच्वन । नेवाःत खाली थज्याःगु खँय् जक तक्यनाः हे छन्हु फुना वनीतिनि ।
थःपिनिगु अधिकारया लागि ल्वायेगु, हालेगु ला गन गन नखः गबलय् हनेगु धकाः जक ब्वाँय् जुयाच्वन ।
देय्या हे खँ ल्हाये धाःसा देशय् तःभुखाय् ब्वयाः जनता गुकथं म्वायेगु, जीवन गुकथं हनेगु धइगु चिन्तां ग्रस्त जुयाच्वन । तर देय् न्ह्याकेगु जिम्मेवारी कयाच्वंपिं नेतातय्त छुं मतलब दुगु मखु । सकलें मिले जुयाः देय् दयेकेगु मस्वसे जबजस्र्ति संविधान निं दयेकः वन । ठीक जू, थ्व नं छगू मयासें मगाःगु ज्या खः । तर थुकिं थन जनताया ल्हाः, म्हुतु चूलाकेत माःगु आधारभूत आवश्यकतातकं मदयावनीगु अवस्था वयाबिल । म्वाना जक च्वनेमाः, थ्व मिखां छु जक स्वये दइ तिनि धायेथें संविधान घोषणा जूगुया लिच्वःकथं मधेशी व थारूतय्गु आन्दोलन मदिक्क न्ह्यानाच्वंगु दु । तःधीम्ह दाजु धायेके यःम्ह भारतं अघोषित नाकाबन्दी यानाः नेपाःयात वाथा–वाथा कंकातःगु दु । देशय् जनताया निंतिं लः मदु, मत मदु, आः वयाः चिकं मदु, ग्याँस मदु, छुं छुं मदु । गथे यानाः नयेगु, गथे यानाः च्वनेगु जुयाच्वंसां
नेतातय् धाःसा थःपिं मन्त्री, प्रधानमन्त्री निं जुइमाःगु दु ।
जनता न्हिंन्हिं सिनाच्वंगु दु । सरकारय् च्वंपिनि ‘दिवाभोज’ यायां लिमलाः । प्रतिपक्ष जुयाच्वंपिं नं ‘जलपान’ ज्याझ्वः यानाः मस्त । मानौं उमिगु निंतिं थन छुं जुयाच्वंगु हे मदु । उपिं ला खाली राष्ट्रपतिया चुनाव, उप–राष्ट्रपतिया चुनाव, मन्त्रीमण्डलया विस्तार थज्याःगु ज्याय् जक तक्यनाः जनताया समस्याय् ध्यान हे बियाच्वंगु मदु । अथे ला उमिगु ध्यान, उमिगु राजनीति धइगु गथे यानाः जिल अथे यानाः राजधानी कब्जा यायेगु व थन छेँ छखा दनेगु जक खः । थुकिया हे उपज कथं पूर्वराष्ट्रपतिया लागि काचाकाचा छेँ माः जूगु । छु आः राष्ट्रपति जुइधुंकूपिंत छेँया सुविधा बियाः थन राष्ट्रपति शहर दयेकेत्यंगु ला मखु ला ? मखुसा व जमिन्दार यादवयात हाकनं छेँया सुविधा छाय् ?
न्हापा न्हापायापिंसं धाइगु जक न्यनातया, ‘मेपिंसं लुँ काःसा छिमिसं खि न काये खनी मखु’ धकाः। अथे हे का झी नं । येँ महानगरपालिकां मेट्रो एफ.एम. न्ह्याका वयाच्वंगु दु । शुरुइ नेपालभाषाया ज्याझ्वः न्ह्याकीपिं स्वयंसेवी कथं ज्या यानाच्वन । लिपा लँ खर्च कथं भचा भचा दांया व्यवस्था जुल । छुं दँ लिपा मेमेगु भाय् या ज्याझ्वः न्ह्याकीपिंसं थःपिंत कर्मचारी सरह दुथ्याकेमाःगु कथं आन्दोलन यात । उकी नेवाः भाय्या ज्याझ्वः न्ह्याकीपिं नं लिउने मलाः । सः तःगु लिच्वःकथं सकलें नापं नेपालभाषाया निंतिं सुथय्, न्हिनय् व बहनी ज्याझ्वः न्ह्याकेत निम्ह निम्ह करारय् नियुक्त यायेगु व्यवस्था जुल । ज्याझ्वः न्ह्यानां तुं वन ।
नेपालभाषाया हे ज्याय् बहनी ज्याझ्वः न्ह्याकाच्वंम्ह छम्ह स्वलाया निंतिं पिहां वनेमाल । लिहां वये धुंकाः ज्याझ्वः न्ह्याकेत प्रशासनं पंगः थन । याकःचिया कुतलं ज्या ताःमलायेवं राजनीतिक संयन्त्रया पासापिंसं छुं याइ ला धकाः आश याःगु नं फिइ लः तयेथें जक जुल । नेवाः जागरण मञ्च, संयुक्त संघर्ष समितिया खँ नं औपचारिकताय् जक लिकुन । पालां प्यमदं चफुनाः चमबू जुइवं वनेगु हे त्वःताबिल । झी नेवाःतय्सं थुइके मफुत कि थ्व सुं छम्ह व्यक्तिया खँ मखु, थ्व ला नेवाः ज्याझ्वःया निंतिं वःगु कोटा खः । छम्ह मखुसा छम्ह न्ह्याम्हेसियां ज्याझ्वः न्ह्याकूसां झीत दुगु अधिकार कायेगुली हे झी जाये मफु । झी संघ संस्था कमजोर जूगुया थ्व छगू दकलय् तःधंगु दसु खः । दछिइ छक्वः लिमलाइपिं नेवाःतय्गु निंतिं स्वन्ति पिखालखुइ पियाच्वंगु दु । ने.सं. ११३६ या लसताय् नेवाःत थःगु हक, अधिकारय् सचेत जुइमा । न्हूदँया हसना दु ।
शरद कसाः
साभार: सन्ध्या टाइम्स, ने.सं. ११३६ कछलाथ्व १ (वि.सं. २०७२ कार्तिक २६ विहीवाः)
"नेपालभाषाया हे ज्याय् बहनी ज्याझ्वः न्ह्याकाच्वंम्ह छम्ह स्वलाया निंतिं पिहां वनेमाल । लिहां वये धुंकाः ज्याझ्वः न्ह्याकेत प्रशासनं पंगः थन । याकःचिया कुतलं ज्या ताःमलायेवं राजनीतिक संयन्त्रया पासापिंसं छुं याइ ला धकाः आश याःगु नं फिइ लः तयेथें जक जुल । नेवाः जागरण मञ्च, संयुक्त संघर्ष समितिया खँ नं औपचारिकताय् जक लिकुन ।"
थ्व देशय् भिनी मखुत । देय् भिनेत जनता सचेत जुयाः न्ह्यानाच्वनेमाः । देयया दकलय् सचेत धयातःपिं नेवाःत थ्व इलय् अबु दालाय् मदु धयाथें जुयाच्वंगु दु । नेवाःतय्सं थःपिनिगु अधिकारया निंतिं ल्वाये हे मफयावन । हाले हे मफयावन । थ्व इलय् थें नेवाःत कमजोर जूगु सायद, मेबलय् मदुथें च्वं । अथे जुयाः देय्या मू कानून संविधान घोषणा जुलं नं नेवाःत ख्वये ला न्हिले ला जुइमाःगु अवस्था वयाबिल । नेवाःतय्गु कर्मय् नकिं तायेधुंकाः बल्ल होश वल । अले काचाकाचा त्वाःत्वालय् ‘नेवाः स्वायत्त राज्य’ या बोर्ड यखाये हल । न्हिलेगु ला, ख्वयेगु ला ? थ्व ला आलुब्वय् वनेमाःथाय् भुतिब्वय् वनेगु थेंजाःगु ज्या जकं जुल ।
नेवाःतय् दकलय सशक्तगु संगठनमध्ये छगू ‘नेपालभाषा मंकाः खलः’ खः । तर तर थ्व थौं अस्तित्वय् दु ला, मदु ला व मेगु हे खँ जुल । थ्व खः ला कमजोर जुयाः फुनाच्वंगुलिं हे नेवाःत नं कमजोर जुयाः फुनावंगु खः । छगू इलय् मंकाः खलः धायेवं राज्यया सत्तासीन मेचय् च्वनाच्वंपिंतकं थर्कमान । थ्व खलःयात मदयेक छ्वयेत सरकारीस्तरंनिसें थीथी पार्टीया षड्यन्त्र व चलखेल गुलि जुल व थःगु थासय्
हे दु । तर थुकियात ध्वस्त यायेगुली स्वयं नेवाःत नं म्हो जिम्मेवार मजू । छगू ला थुकिया नेतृत्व वर्ग हे थःथःगु स्वार्थं ग्रस्तपिं जुयाच्वन । थुमिके निःस्वार्थ भावना धइगु हे मदु खनिं । संगठन दुने मतभेद दइ । उकियात संगठन दुनें हे ज्यंका छ्वयेमाःगु खः । थज्याःगु कुतः यायेगु स्वयां नं मेगु संगठन निर्माण यायेगुली नेवाः नेतात ब्वाँय् जुल । लिच्वःकथं नेवाःगुथि, नेपालभाषा प्रजातान्त्रिक संघ, नेवाः राष्ट्रिय आन्दोलन, नेवाः देय् दबू आदि आदि संगठनया जन्म जुल । थौं थ्व फुक्क संगठनया हालत छु जुयाच्वन झीगु न्ह्यःने कथिं दायाः चातुवानाच्वंगु दु ।
नेवाःतय् छगू हे संगठन बमलाःसा नेवाःत बल्लाइगु गुकथं ? थौं अपवादकथं छगू निगू साहित्यिक संस्थाय् जक न्हूधाः जुयाः न्हूगु ज्यासना पुचः गठन जुयाच्वन । मेगु खलः, पुचःया अवस्था स्वयेगु खःसा व हे मुलु व हे सुका । नेपालभाषा मंकाः खलकंनिसें न्हूधाः याये मफुगु ल्वचं थौं नेवाः देय् दबूयाततकं थियाच्वंगु दु । अझ न्हिले पी मफइगु खँ ला देय् दबू याकनं न्हूधाः यायेमाल धकाः छगू दबाब समूह नीस्वनाः उकिया नायः जुयाच्वंम्हेसिगु संस्था नेपाल लिपि गुथिया न्हूधाः मजूगु हे थौं झिंप्यदँ दयेधुंकल । आः धयादिसँ, थज्याःगु तालं नेवाःत दनावइ लाकि द्यनाछ्वइ ? नेवाःतय्गु थज्याःगु अवस्था जूगुलिं हे आः धमाधम मेमेगु जातितय्सं हेपे याना हयाच्वंगु खः । हिस्याना हयाच्वंगु खः । नेवाःतय्सं थ्व खँ थुइकेगु गबलय् ?
थौं मेमेगु जातिया संघ, संगठन गुलि न्ह्याः वनेधुंकल । गनं गन थ्यनेधुंकल । म्हिगः उमिसं नेवाःतय्गु हे सांगठनिक प्रक्रिया स्वयाः थःपिं न्ह्याः वये सयेकूगु मखु ला ? उपिं न्ह्याः वःगु न्ह्याः वनंतुं जुल । नेवाःत गन खः अन हे थानाच्वन । थनच्वंगु सुपः अनतक हे चीके फुगु मखुनि । उमिसं राज्यया हरेक ख्यलय् थःपिनिगु अधिकार काकां यंकाच्वन । थःगु ल्हाः द्यःने लाका यंकाच्वन । नेवाःत लातां केरा स्वःथें जक स्वयाच्वन । उपिं ला अझं मोहनिया स्याक्वत्याक्व गबलय् यायेगु ? चालं गबलय् यायेगु धकाः
थःथःपिनिगु छ्यं ल्वाकाच्वन । नेवाःत खाली थज्याःगु खँय् जक तक्यनाः हे छन्हु फुना वनीतिनि ।
थःपिनिगु अधिकारया लागि ल्वायेगु, हालेगु ला गन गन नखः गबलय् हनेगु धकाः जक ब्वाँय् जुयाच्वन ।
देय्या हे खँ ल्हाये धाःसा देशय् तःभुखाय् ब्वयाः जनता गुकथं म्वायेगु, जीवन गुकथं हनेगु धइगु चिन्तां ग्रस्त जुयाच्वन । तर देय् न्ह्याकेगु जिम्मेवारी कयाच्वंपिं नेतातय्त छुं मतलब दुगु मखु । सकलें मिले जुयाः देय् दयेकेगु मस्वसे जबजस्र्ति संविधान निं दयेकः वन । ठीक जू, थ्व नं छगू मयासें मगाःगु ज्या खः । तर थुकिं थन जनताया ल्हाः, म्हुतु चूलाकेत माःगु आधारभूत आवश्यकतातकं मदयावनीगु अवस्था वयाबिल । म्वाना जक च्वनेमाः, थ्व मिखां छु जक स्वये दइ तिनि धायेथें संविधान घोषणा जूगुया लिच्वःकथं मधेशी व थारूतय्गु आन्दोलन मदिक्क न्ह्यानाच्वंगु दु । तःधीम्ह दाजु धायेके यःम्ह भारतं अघोषित नाकाबन्दी यानाः नेपाःयात वाथा–वाथा कंकातःगु दु । देशय् जनताया निंतिं लः मदु, मत मदु, आः वयाः चिकं मदु, ग्याँस मदु, छुं छुं मदु । गथे यानाः नयेगु, गथे यानाः च्वनेगु जुयाच्वंसां
नेतातय् धाःसा थःपिं मन्त्री, प्रधानमन्त्री निं जुइमाःगु दु ।
जनता न्हिंन्हिं सिनाच्वंगु दु । सरकारय् च्वंपिनि ‘दिवाभोज’ यायां लिमलाः । प्रतिपक्ष जुयाच्वंपिं नं ‘जलपान’ ज्याझ्वः यानाः मस्त । मानौं उमिगु निंतिं थन छुं जुयाच्वंगु हे मदु । उपिं ला खाली राष्ट्रपतिया चुनाव, उप–राष्ट्रपतिया चुनाव, मन्त्रीमण्डलया विस्तार थज्याःगु ज्याय् जक तक्यनाः जनताया समस्याय् ध्यान हे बियाच्वंगु मदु । अथे ला उमिगु ध्यान, उमिगु राजनीति धइगु गथे यानाः जिल अथे यानाः राजधानी कब्जा यायेगु व थन छेँ छखा दनेगु जक खः । थुकिया हे उपज कथं पूर्वराष्ट्रपतिया लागि काचाकाचा छेँ माः जूगु । छु आः राष्ट्रपति जुइधुंकूपिंत छेँया सुविधा बियाः थन राष्ट्रपति शहर दयेकेत्यंगु ला मखु ला ? मखुसा व जमिन्दार यादवयात हाकनं छेँया सुविधा छाय् ?
न्हापा न्हापायापिंसं धाइगु जक न्यनातया, ‘मेपिंसं लुँ काःसा छिमिसं खि न काये खनी मखु’ धकाः। अथे हे का झी नं । येँ महानगरपालिकां मेट्रो एफ.एम. न्ह्याका वयाच्वंगु दु । शुरुइ नेपालभाषाया ज्याझ्वः न्ह्याकीपिं स्वयंसेवी कथं ज्या यानाच्वन । लिपा लँ खर्च कथं भचा भचा दांया व्यवस्था जुल । छुं दँ लिपा मेमेगु भाय् या ज्याझ्वः न्ह्याकीपिंसं थःपिंत कर्मचारी सरह दुथ्याकेमाःगु कथं आन्दोलन यात । उकी नेवाः भाय्या ज्याझ्वः न्ह्याकीपिं नं लिउने मलाः । सः तःगु लिच्वःकथं सकलें नापं नेपालभाषाया निंतिं सुथय्, न्हिनय् व बहनी ज्याझ्वः न्ह्याकेत निम्ह निम्ह करारय् नियुक्त यायेगु व्यवस्था जुल । ज्याझ्वः न्ह्यानां तुं वन ।
नेपालभाषाया हे ज्याय् बहनी ज्याझ्वः न्ह्याकाच्वंम्ह छम्ह स्वलाया निंतिं पिहां वनेमाल । लिहां वये धुंकाः ज्याझ्वः न्ह्याकेत प्रशासनं पंगः थन । याकःचिया कुतलं ज्या ताःमलायेवं राजनीतिक संयन्त्रया पासापिंसं छुं याइ ला धकाः आश याःगु नं फिइ लः तयेथें जक जुल । नेवाः जागरण मञ्च, संयुक्त संघर्ष समितिया खँ नं औपचारिकताय् जक लिकुन । पालां प्यमदं चफुनाः चमबू जुइवं वनेगु हे त्वःताबिल । झी नेवाःतय्सं थुइके मफुत कि थ्व सुं छम्ह व्यक्तिया खँ मखु, थ्व ला नेवाः ज्याझ्वःया निंतिं वःगु कोटा खः । छम्ह मखुसा छम्ह न्ह्याम्हेसियां ज्याझ्वः न्ह्याकूसां झीत दुगु अधिकार कायेगुली हे झी जाये मफु । झी संघ संस्था कमजोर जूगुया थ्व छगू दकलय् तःधंगु दसु खः । दछिइ छक्वः लिमलाइपिं नेवाःतय्गु निंतिं स्वन्ति पिखालखुइ पियाच्वंगु दु । ने.सं. ११३६ या लसताय् नेवाःत थःगु हक, अधिकारय् सचेत जुइमा । न्हूदँया हसना दु ।
No comments:
Post a Comment